คุณสมบัติและคุณลักษณะของธาตุไฟ (เตโชธาตุ)

ธาตุไฟ เป็นธาตุที่มีลักษณะร้อนและเย็น ลักษณะร้อนชื่อว่า อุณหเตโช ลักษณะเย็นชื่อว่า สีตเตโช ทั้ง 2 ชนิด จะมีสภาวะลักษณะเป็นไอ โดยอุณหเตโชจะมีลักษณะเป็นไอร้อน และสีตเตโชจะมีลักษณะเป็นไอเย็น ซึ่งเตโชธาตุทั้ง 2 ชนิด มีหน้าที่ทำให้วัตถุต่าง ๆ สุกและละเอียดนุ่มนวล ดังจะเห็นได้เมื่อวัตถุต่าง ๆ เช่นอาหารสามารถทำให้สุกด้วยความร้อน แต่ว่าอาหารบางอย่างก็สามารถที่จะทำให้สุกด้วยความเย็นได้เหมือนกัน

ธาตุไฟมีทั้งที่อยู่ภายในและภายนอกร่างกาย โดยธาตุไฟภายในร่างกายคือธาตุที่ทำให้ร่างกายอบอุ่น ทรุดโทรม กระวนกระวาย และธาตุที่เป็นเหตุให้ของที่บริโภคเข้าไปย่อยได้ด้วยดี และรวมทั้งสิ่งอื่น ๆ ที่อบอุ่นถึงความเร่าร้อน

ส่วนธาตุไฟภายนอกคือ ความร้อน ความอุ่น ความอบอุ่นภายนอก ได้แก่ ไฟจากการเผาไหม้วัสดุต่าง ๆ ไฟจากฟ้าผ่า ความร้อนจากดวงอาทิตย์ ความร้อนในกองวัสดุต่าง ๆ เช่น กองฟืน กองหญ้า กองข้าวเปลือก กองขี้เถ้า ฯลฯ

ธาตุไฟมี 5 ชนิดด้วยกัน คือ

อุสุมาเตโช คือ ธาตุไฟที่มีประจำอยู่ในร่างกายของสัตว์

สนุตปุปนเตโช คือ ธาตุไฟที่มีความร้อนมาก

ทหนเตโช คือ ธาตุไฟที่มีความร้อนสูงจัด สามารถที่จะเผาผลาญร่างกายให้วิปริตไปได้

ชิรณเตโช คือ ธาตุไฟที่ทำให้ร่างกายทรุดโทรมแก่ลง

ปาจกเตโช คือ ธาตุไฟที่ทำหน้าที่ย่อยอาหาร

ธาตุไฟทั้ง 5 ชนิดนี้ที่มีอยู่ในร่างกายของสิ่งมีชีวิต คือ อุสุมาเตโชกับปาจกเตโช สำหรับสนุตปุปนเตโช ทหนเตโช และชิรณเตโช จะไม่อยู่ประจำในร่างกาย แต่ปรากฏขึ้นเนื่องจาก อุสุมาเตโช มีอาการวิปริตไป เช่น การที่เป็นไข้ตัวร้อน เกิดจากอุสุมาเตโชเปลี่ยนสภาพไปเป็นสนุตปุปนเตโช หรือถ้ามีไข้สูงตัวร้อนจัดจนเพ้อคลั่ง เป็นเพราะอุสุมาเตโชมีสภาพวิปริตมากขึ้น จากสนุตปุปนเตโชกลายเป็นทหนเตโช และสำหรับผู้ที่มีโรคภัยเบียดเบียนอยู่เสมอ หรือผู้ที่ล่วงเข้าปัจฉิมวัย อุสุมาเตโชจะเปลี่ยนสภาพเป็นชิรณเตโช ทำให้ปรากฏอาการทรุดโทรมของร่างกายเกิดขึ้น เช่น ผมหงอก ฟันหัก ตามัว เนื้อหนัวเหี่ยว เป็นต้น

สัญลักษณ์ของธาตุไฟเป็นรูปสามเหลี่ยมหงายสีแดง ซึ่งเป็นสีเพลิงทิศของธาตุไฟคือทิศใต้ ซึ่งตามตำรานั้นทิศใต้เป็นทิศของความร้อนซึ่งเกี่ยวโยงกับฤดูร้อนและเวลาเที่ยง ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่ร้อนมากที่สุด รวมถึงสื่อถึงช่วงอายุวัยรุ่นซึ่งมีพลังงานและแรงขับเคลื่อนมากพอที่จะสร้างสรรค์หรือแม้แต่ทำลายสิ่งต่าง ๆ ได้

ธาตุไฟมีคุณสมบัติแห้ง(เหมือนธาตุดิน) และร้อน(เหมือนธาตุลม) ดังนั้นธาตุไฟจึงเป็นขั้นตรงข้ามกับธาตุน้ำ

ที่มา จากหนังสือเรื่อง กิน 4 ธาตุไม่เป็นทาส มะเร็ง